Co to jest atopowe zapalenie skóry i kogo najczęściej dotyczy?

Atopowe zapalenie skóry (AZS), znane także jako egzema, to przewlekła, nawrotowa choroba skóry o podłożu zapalnym. Głównymi objawami AZS są suchość, swędzenie, zaczerwienienie i pękanie skóry. Choć najczęściej diagnozowana jest już w wieku niemowlęcym — nawet u 10–20% dzieci — może utrzymywać się lub rozwijać także u dorosłych. Badania pokazują, że w ostatnich dekadach liczba przypadków AZS stale rośnie, co sprawia, że temat pielęgnacji skóry atopowej staje się coraz bardziej aktualny.

Choroba ma podłoże genetyczne i immunologiczne, często współistnieje z innymi schorzeniami atopowymi, takimi jak astma czy alergiczny nieżyt nosa. Skóra osób z AZS wykazuje zaburzoną barierę ochronną, przez co jest bardziej narażona na działanie czynników drażniących i alergenów.

Jakie są najczęstsze objawy atopowego zapalenia skóry?

Objawy AZS różnią się w zależności od wieku chorego, ale do najbardziej powszechnych symptomów należą:

  • uporczywe swędzenie, które nasila się szczególnie w nocy,
  • zaczerwienienie i suchość skóry,
  • pęknięcia i mikro-urazy naskórka,
  • złuszczanie się skóry,
  • wysypka – najczęściej na twarzy, szyi, wewnętrznej stronie łokci i kolan,
  • skłonność do infekcji bakteryjnych lub grzybiczych.

AZS przebiega zazwyczaj w fazach – okresy zaostrzeń przeplatają się z chwilową poprawą. Kluczowym elementem w radzeniu sobie z chorobą jest odpowiednio dobrana i systematyczna pielęgnacja skóry.

Przeczytaj też:  Jarmuż w ciąży – czy można go jeść?

Jakie są 5 kluczowych zasad pielęgnacji skóry atopowej?

Pielęgnacja skóry atopowej nie jest tylko kwestią kosmetyczną – stanowi istotną część terapii i może znacząco wpłynąć na komfort życia chorego. Oto pięć podstawowych zasad, które warto wdrożyć w codzienną rutynę:

1. Nawilżanie, nawilżanie i jeszcze raz nawilżanie

Podstawą pielęgnacji skóry z AZS jest intensywne nawilżanie. Skóra atopowa traci wodę znacznie szybciej niż zdrowa, dlatego konieczne jest stosowanie emolientów – preparatów natłuszczających, które tworzą na skórze warstwę ochronną. Kosmetyki te należy stosować minimum dwa razy dziennie – również wtedy, gdy skóra wygląda na zdrową. Wybieraj produkty bez konserwantów, substancji zapachowych, alkoholu czy parabenów. Dobrze sprawdzają się emolienty zawierające ceramidy, mocznik, masło shea czy oleje roślinne.

2. Unikaj drażniących składników i kosmetyków

Skóra atopowa jest wyjątkowo wrażliwa, dlatego trzeba uważać na skład kosmetyków. Unikaj produktów zawierających silne detergenty (np. SLS/SLES), parabeny, sztuczne zapachy, barwniki oraz alkohol. Do mycia wybieraj łagodne syndety (środki myjące o pH zbliżonym do fizjologicznego), najlepiej przeznaczone specjalnie dla skóry atopowej. Zbyt agresywne środki mogą dodatkowo przesuszać i podrażniać naskórek, nasilając objawy AZS.

3. Krótkie i letnie kąpiele – zamiast gorących pryszniców

Wysoka temperatura wody oraz długi kontakt z wodą działają niekorzystnie na barierę lipidową skóry, zwiększając jej suchość. Dlatego osoby z AZS powinny unikać gorących kąpieli oraz zbyt częstego mycia. Zaleca się krótkie (5–10 minut), letnie kąpiele lub prysznice, najlepiej z dodatkiem olejów kąpielowych lub specjalistycznych emulsji. Po kąpieli skórę należy delikatnie osuszyć (nie trzeć!) miękkim ręcznikiem i natychmiast zastosować emolienty.

4. Odpowiedni ubiór i materiały przyjazne skórze

Odzież ma bezpośredni kontakt ze skórą, dlatego warto wybierać ubrania z naturalnych, przewiewnych tkanin – najlepiej z bawełny organicznej lub jedwabiu. Unikaj syntetyków i wełny, które mogą podrażniać naskórek. Ważna jest też temperatura otoczenia – przegrzewanie ciała nasila swędzenie i prowadzi do zaostrzeń. Ubrania powinny być prane w delikatnych środkach piorących, najlepiej hipoalergicznych, bez intensywnych zapachów i enzymów.

Przeczytaj też:  Zupka chińska w ciąży – czy można ją jeść?

5. Ochrona przed czynnikami zewnętrznymi

Wiatr, mróz, słońce czy zanieczyszczenie powietrza mogą znacząco pogłębiać objawy AZS. W okresie zimowym należy szczególnie dbać o natłuszczenie skóry – stosować kremy ochronne przed wyjściem na zewnątrz. Latem warto używać kremów z filtrami UV o łagodnym składzie (fizyczne filtry mineralne). W sezonie grzewczym ogromną rolę odgrywa nawilżanie powietrza, szczególnie w sypialni – suche powietrze dodatkowo odwadnia skórę.

Czy dieta może wpływać na objawy atopowego zapalenia skóry?

Tak, coraz więcej badań wskazuje na istotny wpływ diety na rozwój i przebieg AZS, szczególnie u dzieci. U wielu pacjentów eliminacja niektórych produktów z jadłospisu może przynieść ulgę. Najczęściej wykluczane są:

  • mleko krowie i jego przetwory,
  • orzechy,
  • jaja,
  • soja,
  • gluten,
  • owoce morza.

Wprowadzenie diety eliminacyjnej powinno być jednak poprzedzone konsultacją z alergologiem i dietetykiem, ponieważ samodzielne eliminowanie składników może prowadzić do niedoborów. Co ciekawe, sprzyjające działanie na skórę atopową wykazuje probiotykoterapia, szczególnie we wczesnym okresie życia. Dieta bogata w warzywa, zdrowe tłuszcze (olej lniany, oliwa z oliwek), ryby i produkty nieprzetworzone wspiera funkcje obronne organizmu oraz kondycję skóry.

Kiedy warto skonsultować się z dermatologiem lub alergologiem?

Choć odpowiednia pielęgnacja potrafi znacznie złagodzić objawy AZS, są sytuacje, w których niezbędna jest pomoc specjalisty. Do lekarza warto udać się, gdy:

  • objawy nasilają się pomimo stosowania pielęgnacji,
  • pojawiają się sączące zmiany lub objawy infekcji (np. gorączka, ból skóry, ropnie),
  • swędzenie jest nie do zniesienia i prowadzi do bezsenności,
  • podejrzewasz, że objawy mają podłoże alergiczne (pokarmowe, kontaktowe lub wziewne),
  • chcesz wdrożyć leczenie farmakologiczne, np. miejscowe kortykosteroidy lub inhibitory kalcyneuryny.

AZS to choroba przewlekła, ale z odpowiednim wsparciem, edukacją i precyzyjnie dobraną codzienną pielęgnacją można skutecznie poprawić jakość życia i zminimalizować nawroty. Kluczem jest systematyczność, cierpliwość i indywidualne podejście do potrzeb skóry.